Şiranın Anlamı Nedir? Toplumsal Cinsiyet, Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Perspektifinden Bir İnceleme
Son zamanlarda, sokakta yürürken, otobüste, metrobüste, kısacası İstanbul’un kalabalık caddelerinde gözlemlediğim pek çok şey, bana insanların birbirlerine ve farklılıklara olan bakış açılarını düşündürüyor. Bu düşünceler, “Şiranın anlamı nedir?” sorusuna nasıl yaklaşıldığıyla birleşiyor. Çünkü “şira” kelimesi, sıradan bir dilin ötesinde, farklı gruplar ve bireyler için farklı anlamlar taşıyor. Sosyal adalet, toplumsal cinsiyet eşitliği ve çeşitlilik gibi kavramlar, bu anlamı daha da şekillendiriyor. İstanbul’da yaşayan bir sivil toplum çalışanı olarak, toplumsal yapıyı gözlemlemek, bana sadece teorik bir yaklaşım değil, günlük yaşamın içinde karşılaştığım durumları düşündürerek daha geniş bir perspektif kazandırıyor.
Şiranın Anlamı ve Toplumsal Cinsiyet
İçinde bulunduğum toplumsal yapıyı göz önünde bulundurursak, “şira” kelimesi geleneksel olarak kadınlar arasında, özellikle de Anadolu kökenli topluluklarda, hem bir birlikteliği hem de gücü simgeliyor. Ancak, bu anlamın kadınların arasındaki bir dayanışma biçimi olmasına rağmen, bu kelimenin kökenine bakıldığında toplumsal cinsiyet rolleriyle nasıl şekillendiğini de görebiliyoruz.
Sokakta, örneğin sabah işe gitmek için metrobüse bindiğimde, kadınların bir araya gelip sohbet etmeleri, şiraya dair eski geleneklerden bahsetmeleri sıkça rastladığım bir durum. Ancak burada da dikkatimi çeken bir şey var: Şiranın anlamı, her zaman eşitlikçi bir dayanışma şeklinde karşımıza çıkmıyor. Kadınlar, bazen bir araya geldiklerinde toplumsal rollerini hala büyük ölçüde kabullenmiş bir şekilde bu kelimeyi kullanabiliyorlar. Yani, şira bir nevi “kadınların dünyasına ait” bir alan yaratırken, bu alan dışarıya karşı kapalı bir yapı oluşturabiliyor. İçimdeki sosyal adalet duygusu, “Kadınların bu şekilde bir araya gelmesi neden bu kadar dar bir çerçevede kalmalı?” diye sorgulamama neden oluyor.
Çeşitlilik ve Şiranın Evrensel Anlamı
Şiranın anlamı, sadece kadınlarla sınırlı kalmaz, tabii ki toplumsal yapının çeşitliliği bu anlamı çok daha genişletiyor. Bir sivil toplum çalışanı olarak, çeşitlilik ve eşitlik üzerine çok düşündüm. Bu kavramları düşündüğümde, şiranın sadece kadınlar arasında değil, tüm toplumsal cinsiyetlerin ve kimliklerin bir arada bulunabileceği, kapsayıcı bir dayanışma anlamına gelebileceğini fark ediyorum. Bu bağlamda, şira, toplumda farklı kimliklerin, farklı geçmişlerin, farklı cinsiyetlerin bir arada olabileceği bir zemin oluşturabilir.
İstanbul’da sokakta yürürken, farklı grupların bir araya geldiği sahnelerle karşılaşıyorum. Geçen gün bir kafede, farklı cinsiyet kimlikleri ve etnik kökenlerden gelen insanlarla aynı masada oturdum. Bu gruptaki insanlar, şiranın aslında bir tür toplumsal dayanışma olduğunu dile getirdiler. Hepimiz farklıydık, ama farklılıklarımızı kutlayarak bir araya geliyorduk. Şira kelimesi burada bir ortak payda, bir birleşme noktası gibi göründü. Çünkü şira, aynı zamanda birbirine benzeyen ama aynı zamanda birbirinden farklı olan bireylerin bir araya gelmesini simgeliyor. Burada içimdeki insan, “Evet, bu işte bir anlam var. Farklılıklar bir arada yaşanabilir,” diyor.
Sosyal Adalet Perspektifinden Şira
Bununla birlikte, şira kelimesinin sosyal adalet bağlamında taşıdığı anlam da oldukça önemli. Adalet, eşitlik, haklar ve özgürlükler meselesi söz konusu olduğunda, şira kavramı genellikle toplumsal yapıyı dönüştüren bir rol üstlenebilir. Bir sivil toplum kuruluşunda çalışırken, insan hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği üzerine çok şey öğrendim. Bu bağlamda, şira kelimesinin anlamı yalnızca bir grup insanın bir araya gelmesiyle sınırlı kalmaz. Şira, toplumdaki bireylerin haklarını savunma, seslerini duyurma ve birlikte hareket etme gücünü simgeler.
Geçen hafta bir etkinlikte, kadın hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği üzerine yapılan konuşmalar sırasında şira kelimesi geçti. Konuşmaların bir noktasında, katılımcılardan biri, “Şira, sadece bir araya gelme değil, aynı zamanda hak arayışı, toplumsal düzende eşitlik talebiyle de ilgilidir,” demişti. Bu yaklaşım, şiranın anlamını çok daha derinlemesine kavramama yardımcı oldu. Çünkü şira, aslında sadece bir dayanışma biçimi değil, aynı zamanda hak talep etme, toplumsal eşitsizliği dönüştürme ve daha adil bir toplum kurma amacı taşıyan bir hareketin simgesi olabilir.
Sonuç: Şira ve Toplumsal Dönüşüm
Şiranın anlamı, toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet gibi kavramlarla bir araya geldiğinde, sadece geleneksel bir kelime olmaktan çıkar ve çok daha derin bir sosyal anlam taşır. İstanbul’daki sokaklardan, toplu taşımalardan ve sosyal etkinliklerden aldığım ilhamla şunu söyleyebilirim: Şira, sadece bir grup insanın bir araya gelmesi değil, bir toplumun eşitlik, adalet ve haklar temelinde birleşmesinin simgesidir.
İçimdeki mühendis yine devreye giriyor ve diyor ki: “Evet, şira dediğin şey, hem bir sosyal kavram hem de bir değişim aracı. Çünkü bu kelime, insanların birbirine duyduğu saygı, eşitlik ve adalet anlayışını, sadece bir araya gelerek değil, aynı zamanda toplumsal normlara meydan okuyarak anlamlandırıyor.”