İşte tarihçinin gözlemiyle başlayan, geçmişten bugüne uzanan ve toplumsal dönüşümleri merkeze alan bir yazı:
—
Geçmişin İçinden Bir Ses: Tarihçinin Girişi
Tarihe baktığımızda, yalnızca taşlara ve kitabelere değil; insanların yerleşimlerine, göçlerine, üretim biçimlerine ve nüfus hareketlerine kulak vermemiz gerekir. Çünkü nüfus, sadece sayılar değil, bir toplumun kaderinin, ikliminin, ekonomisinin izlerini taşır. Ben, geçmişin derin izlerini sürerken, bugün Hekimhan’ın nüfusuna dair bir soru karşısında duraksıyorum: “Hekimhan nüfusu ne kadar?” Bu basit sorunun ardında, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e, köyden kente, göçten geri dönüşlere kadar yüzyılların melodisi vardır.
—
Hekimhan’ın Bugünkü Nüfusu: Bir Sayısal Gerçeklik
2024 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre Hekimhan ilçesinin toplam nüfusu 18.015’tir. [1]
Bu nüfusun 9.339’u erkek, 8.676’sı kadındır. [2]
Yüzde olarak baktığımızda yaklaşık %51,84 erkek, %48,16 kadın demektir. [3]
Bu sayısal tablo, bugünün Hekimhan’ını tanımak için önemli bir başlangıç noktasıdır. Ancak, bu sayı kendi başına bir rota çizmez; burada asıl değer, bu nüfusun zamanla nasıl değiştiğini, hangi kırılma noktalarından geçtiğini irdelemektir.
—
Tarihsel Süreçler ve Kırılma Noktaları
Osmanlı Dönemi ve Salnamesi Verileri
19. yüzyıl Osmanlı kaynaklarında Hekimhan’a dair bazı nüfus ve hane sayıları geçer. Örneğin, 1892’de “La Turque d’Asie” adlı eserde, Hekimhan’da 800 hane ve 2.610 nüfusun yaşadığı belirtilmiştir. :contentReference[oaicite:3]{index=3} Aynı döneme dair Mamurat’ül-Aziz Salnamesi’nde yaklaşık 2.450–2.950 arasındaki nüfus verileri de kaydedilmiştir. :contentReference[oaicite:4]{index=4}
Bu veriler, o dönemin sınırları, idari yapılanmaları ve kayıt sistemlerinin belirsizlikleri nedeniyle kesin sayı olmaktan uzaktır; yine de yerleşim yoğunluğunun çok büyük olmadığını, kırsal karakterin baskın olduğunu gösterir.
Cumhuriyetin Başlangıcı ve Kırsal Yoğunluk
1927 sayımında Hekimhan’ın toplam nüfusu 30.890 olarak kaydedilmiştir; bu, ilçenin hem merkez hem kırsal alanlarını kapsayan bir toplam değerdir. :contentReference[oaicite:5]{index=5} O yıllarda tarım, hayvancılık ve yerel geçim kaynakları toplumsal hayatın ana eksenini oluşturuyordu.
1935 yılında ise çok daha düşük nüfus rakamları kayıt edilmiştir: 2.506 kişi (1.327 erkek, 1.179 kadın). [4] Burada dikkat çekici olan, dönemsel göçlerin, ekonomik baskıların ya da kayıt sistemlerindeki düzensizliklerin nüfus verilerini nasıl etkileyebileceğidir.
1950–1980 Arası Dönem: Sanayi, Madencilik ve Kentsel Etkiler
1950’lerde Hekimhan’da nüfus artışı dikkat çekicidir: 1950 yılında 2.504 kişi iken, 1955’te 3.035 ve 1960’ta 3.546’ya ulaşmıştır. :contentReference[oaicite:7]{index=7} 1965’te 4.288, 1970’te 7.849 gibi rakamlar görülmüştür. :contentReference[oaicite:8]{index=8} Bu artışta, ilçeye yakın köylerin mahalle statüsüne bağlanması, maden işletmelerinin faaliyete geçmesi ve işçi hareketlerinin tetiklenmesi etkili olmuştur. :contentReference[oaicite:9]{index=9}
1975’te nüfus 11.818’e yükselmiş, ancak 1980’de bir miktar düşüşle 11.355’e inmiştir. [4] Bu düşüşte madencilik sektöründeki daralma, özellikle Demir Çelik işletmelerinin kamulaştırması ve işçi çıkarımları rol oynamıştır. [4]
1985’te nüfus yeniden 11.579’a yükselmiştir. [4] Bu dönem, kırsal alanlardan şehirlere yönelen büyük göç dalgalarıyla da kesişir; birçok genç kişi yaşamını büyük şehirlerde kurmayı tercih etmiştir.
1990’dan 2024’e: Göç, Kayıt Sistemleri ve Nüfus Dalgalanmaları
1990’da Hekimhan nüfusu 13.612 olarak kaydedilmiştir. :contentReference[oaicite:13]{index=13} 2000 yılı verileri, ilçe nüfusunun 13.206’lık bir değerde olduğunu gösterir; burada, ilçeye kayıtlı nüfus ile fiili yaşayan nüfus arasındaki farkların etkisi gözlenebilir. :contentReference[oaicite:14]{index=14}
Resmi istatistiklerle birlikte 2007 sayımında 23.739 kişi verilmiştir. [5] Ancak bu rakam, 2020 ve sonrası dönemlerde daha düşük değerlere düşüş eğilimi göstermiştir. 2022’de nüfus 15.706 olarak açıklanmıştı. [6] Ardından 2023’te 20.106 gibi bir yükseliş bildirilmişse de (muhtemelen kayıt geçişleri, bağlı mahalle düzenlemeleri ve nüfus kayıt sistemindeki geçici etkilerle) 2024 verisi 18.015 olarak resmiyet kazanmıştır. [1]
Bu iniş çıkışlar, göç hareketleri, kırsal-urbana yönelimler, idari sınır değişiklikleri, mahalle-köy dönüşümleri gibi bir dizi etkenle açıklanabilir.
—
Toplumsal Dönüşümler ve Göç Dinamikleri
Kırsaldan Kente Göç: 1950’lerden itibaren Türkiye genelinde kırsal nüfusun şehirleşmeye doğru yönelmesi Hekimhan’ı da etkilemiştir. Tarımsal verim düşüklüğü, iş imkânlarının kısıtlılığı gibi nedenler, özellikle genç nüfusu büyük şehirlere göçe itmiştir.
Madencilik ve Sanayi Etkisi: Hekimhan çevresinde demir, krom ve diğer maden rezervleri bulunur. Bu maden işletmeleri, özellikle 1960–1980 arası dönemde iş gücü talebi yaratmış, işçi akınına neden olmuştur. Ancak bu etkiler, sektör daralmasıyla tersine hareket edebilmiştir. [5]
Kayıt Sistemi Değişimleri: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) gibi modern sistemlerin devreye girmesi, kayıt dışı nüfus ya da geçici yerleşimlerin resmi sayımlarda daha net görünmesine neden olmuştur. Bu durum, sayıların dalgalanmasını da açıklayabilir.
İdari Sınır ve Mahalle Dönüşümleri: İlçeye bağlı köylerin mahalle statüsüne geçmesi, sınırların yeniden çizilmesi gibi idari düzenlemeler nüfusun “artmış” ya da “azalmış” görünmesine neden olabilir. 2013 reformları gibi süreçler bu tür dönüşümlerin somut örnekleridir.
—
Geçmişle Bugünü Birleştiren Paralellikler
– Göç ve nüfus düşüşü: 1970–1980 arasındaki madencilik daralması dönemi ile bugün kırsal kesimdeki genç nüfusun şehirleri tercih etme eğilimi arasında benzerlik görebiliriz.
– Kayıt sisteminin etkisi: 1935’te sayımların düşük göründüğü yıllar gibi bugün de bazı nüfusların resmi kayıtlarda görünmemesi, geçici yerleşimlerin sistem dışında kalması gibi durumlar paralel izler sunar.
– Ekonomik dalgalanmalar: Ne zaman madencilik veya tarım üretimi zayıflasa, nüfus da ona paralel olarak düşüşe geçmiştir; bunu hâlâ gözlemleyebiliriz.
– İdari dönüşümler: Geçmişte köy-mahalle dönüşümleri nüfus verilerini etkilediği gibi bugün de sınır düzenlemeleri bu sayılara gölge düşürebilir.
—
Sonuç olarak, Hekimhan nüfusu ne kadar? 2024 yılı için geçerli resmi veri 18.015 kişidir. [1] Ancak bu sayı, yerleşim biçimleri, göç, ekonomik dinamikler ve idari düzenlemelerle şekillenmiş uzun bir süreçten geçmiştir. Bu süreci anlamak, sadece sayıya bakmakla değil, nüfusun ardındaki hikâyelere kulak vermekle mümkün olur.
—
Sources:
[1]: https://www.hekimhan.gov.tr/nufus-durumu?utm_source=chatgpt.com “T.C. Hekimhan Kaymakamlığı – Nüfus Durumu”
[2]: https://www.nufusu.com/ilce/hekimhanmalatya-nufusu?utmsource=chatgpt.com “Hekimhan Nüfusu – Malatya”
[3]: https://gundem44.com/hekimhan-nufusu-2024-yilina-gore-18-015-kisi-oldu-bu-nufusun-9-339-erkek-ve-8-676-kadin-31834h.htm?utm_source=chatgpt.com “Hekimhan Nüfusu 2024 Yılına Göre 18.015 Kişi Oldu. Bu Nüfusun 9.339 …”
[4]: https://hekimhan.net/hekimhan/sosyal-yapi/nufus?utm_source=chatgpt.com “Nüfus | Hekimhan.NET”
[5]: https://malatya.ktb.gov.tr/TR-58276/hekimhan.html?utm_source=chatgpt.com “Hekimhan – ktb.gov.tr”
[6]: https://en.wikipedia.org/wiki/Hekimhan?utm_source=chatgpt.com “Hekimhan”